Lawenda – uprawa, pielęgnacja, przycinanie. Jak dbać o lawendę w domu i ogrodzie?
Rośliny ogrodoweIntensywny zapach, urokliwe fioletowe kwiaty i niezliczone właściwości sprawiają, że lawenda jest jednym z ulubionych letnich kwiatów. Sprawdza się zarówno w ogrodach, na balkonach, jak i w doniczkach. Wprowadza śródziemnomorski klimat, a jej zapach przynosi spokój i odprężenie.
Lawenda była znana już w starożytnym Rzymie, gdzie używano jej do perfumowania kąpieli i pościeli. Sama nazwa „Lavandula” pochodzi od łacińskiego „lavare” – myć, kąpać. Przez wieki przypisywano jej też właściwości lecznicze i stosowano jako środek przeciwlękowy, uspokajający, a nawet antyseptyczny. W średniowieczu uważano, że lawenda odpędza choroby i złe duchy. Do dziś olejek lawendowy stosowany jest w aromaterapii i naturalnej kosmetyce, a suszone kwiaty zamknięte w lnianych woreczkach chronią ubrania przed molami i nadają bieliźnie świeży zapach.
Jakie odmiany lawendy najlepiej sprawdzą się w ogrodzie?
Choć lawenda kojarzy się z południem Francji, wiele odmian doskonale poradzi sobie w polskim klimacie. Do najlepszych i najbardziej niezawodnych należą odmiany lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia) – to gatunek najbardziej odporny na mróz i najlepiej przystosowany do zimnych miesięcy. Wśród odmian polecanych do ogrodów warto wymienić klasyczną odmianę ‘Hidcote’, która ma intensywnie fioletowe, zwarte kwiatostany i osiąga około 40-50 cm wysokości.
Inną popularną odmianą jest ‘Munstead’ – nieco niższa, ale równie odporna, wcześniej zakwita i świetnie nadaje się do suszenia. Ciekawą odmianą jest ‘Edelweiss’ – lawenda o białych kwiatach, która wprowadza wyraźny kontrast w kompozycjach z innymi bylinami, oraz ‘Rosea’ – lawenda o różowych kwiatach. Chociaż wyglądają delikatnie, obie należą do grupy odmian dobrze znoszących polskie zimy, o ile zostaną posadzone w przepuszczalnym podłożu i słonecznym miejscu.
Na osobną uwagę zasługuje lawenda francuska (Lavandula stoechas), która wyróżnia się charakterystycznymi, efektownymi „pióropuszami” na szczytach kwiatostanów. Choć zachwyca egzotycznym wyglądem i jest niezwykle dekoracyjna, jej odporność na mróz jest znacznie niższa. W Polsce można ją uprawiać głównie w donicach, które na zimę należy przenieść do chłodnego, ale jasnego pomieszczenia, np. ogrodu zimowego, werandy lub nieogrzewanej klatki schodowej. W gruncie lawenda francuska raczej nie przetrwa mroźnej zimy, ale od wiosny do jesieni z powodzeniem ozdobi tarasy, balkony i sezonowe rabaty.
Gdzie sadzić lawendę? Czy lawenda będzie rosła w cieniu?
Lawenda kocha słońce. Najlepsze miejsce znajdzie na stanowisku, które jest nasłonecznione przez większą część dnia. W cieniu jej kwitnienie będzie słabsze, pokrój mniej zwarty, a sama roślina stanie się bardziej podatna na choroby i pleśń.
Wybierając miejsce pod lawendowe rabaty w ogrodzie należy szukać południowych oraz południowo-zachodnich ekspozycji – z dala od wilgotnych i zacienionych zakątków.
Kiedy kwitnie lawenda? Ile razy w roku kwitnie lawenda?
Lawenda zazwyczaj kwitnie raz w roku, ale przy odpowiedniej pielęgnacji może kwitnąć dwukrotnie. Główne, najbardziej obfite kwitnienie przypada na okres od końca czerwca do początku sierpnia.
Jeśli po przekwitnięciu zostanie przycięta, istnieje szansa na powtórne, choć mniej obfite kwitnienie we wrześniu. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie lawendy powtarzają kwitnienie – największe szanse na drugi rzut kwiatów mają odmiany lawendy wąskolistnej, uprawiane w sprzyjających warunkach.
Czy lawenda jest rośliną wieloletnią?
Tak, lawenda to wieloletnia krzewinka. Odpowiednio posadzona i pielęgnowana potrafi zdrowo rosnąć przez wiele lat, jednak z biegiem czasu zaczyna drewnieć u podstawy i może tracić atrakcyjny pokrój. Aby przedłużyć jej żywotność i utrzymać zwarty pokrój, należy ją regularnie przycinać.
Odpowiednio przycinana lawenda lepiej wygląda, obficiej kwitnie, a co najważniejsze – nie rozkłada się na boki. W naszym klimacie najlepiej sprawdzają się mrozoodporne odmiany lawendy wąskolistnej. Mimo wszystko w surowe zimy nawet im przyda się okrycie z agrowłókniny lub gałązek iglaków, szczególnie w chłodniejszych regionach kraju.
Kiedy sadzić sadzonki lawendy do gruntu?
Sadzenie sadzonek najlepiej zaplanować na wiosnę – od połowy kwietnia do końca maja, kiedy minie ryzyko przymrozków, a gleba się ogrzeje. Drugim odpowiednim terminem jest koniec lata – od połowy sierpnia do połowy września (czyli tuż po kwitnieniu). Dzięki temu lawenda jeszcze zdąży się solidnie ukorzenić przed nadejściem zimy.
Wybierając miejsce, trzeba zadbać o odpowiednie przygotowanie podłoża – powinno być lekkie i przepuszczalne. Ciężkie, gliniaste gleby należy rozluźnić dodatkiem piasku lub żwiru, który należy wymieszać z ziemią w dołku przed umieszczeniem w nim sadzonki.
Czy lawenda mocno się rozrasta?
Lawenda nie jest ekspansywna w takim sensie jak np. mięta, która tworzy rozłogi, ale z czasem potrafi stworzyć okazałe kępy. Tempo wzrostu zależy od odmiany i warunków uprawy. W pierwszym roku po posadzeniu rośnie umiarkowanie, ale w kolejnych sezonach przy sprzyjających warunkach może osiągnąć nawet 60 cm wysokości i podobną szerokość. Nie rozprzestrzenia się przez kłącza ani samosiew, więc nie ma ryzyka, że opanuje cały ogród, jednak, jeśli chcemy utrzymać schludny wygląd krzaczków, nieodzowne będzie regularne przycinanie – najlepiej dwa razy w roku.
Co posadzić obok lawendy?
Lawenda doskonale komponuje się z innymi roślinami o podobnych wymaganiach siedliskowych. Najlepszymi towarzyszami będą dla niej rośliny kochające słońce i dobrze znoszące suszę, np.: inne zioła śródziemnomorskie, takie jak szałwia, tymianek, hyzop czy oregano.
Świetnie wygląda z różami, które korzystają z jej towarzystwa również ze względów ochronnych – lawenda odstrasza mszyce. Dobrze komponuje się z trawami ozdobnymi, takimi jak kostrzewa sina, ostnica cieniutka czy sesleria jesienna. Ich delikatne źdźbła doskonale kontrastują z gęstymi kłosami lawendy tworząc harmonijne, naturalistyczne kompozycje.
Nie łączymy lawendy z roślinami lubiącymi wilgoć, ponieważ nadmierne podlewanie może prowadzić do zagniwania korzeni lawendy.
Co zrobić z lawendą po przekwitnięciu?
Po przekwitnięciu należy usunąć zaschnięte kwiatostany. Dzięki temu roślina nie będzie zużywała energii na tworzenie nasion i szybciej się zregeneruje. Taki zabieg pobudza ją do rozkrzewiania się i wypuszczania nowych pędów, zwiększając tym samym szanse na ponowne kwitnienie.
W przypadku roślin uprawianych w celach użytkowych (np. na susz do woreczków zapachowych), ścinanie kwiatów to wręcz obowiązek – ale wtedy ścina się je w pełnym rozkwicie.
Niezależnie od tego, czy traktujemy lawendę jako roślinę użytkową czy dekoracyjną, warto ją przyciąć, aby nie traciła formy i nie wyłamywała się pod własnym ciężarem.
Kiedy przycinać lawendę? I kiedy ścinać lawendę do suszenia?
Lawendę najlepiej przycinać dwa razy w roku – pierwszy raz zaraz po kwitnieniu, w lipcu lub sierpniu, a drugi raz jesienią, najpóźniej do połowy września. Jesienne cięcie powinno być mniej radykalne – głównie dla uporządkowania pokroju i przygotowania rośliny do zimy. Zbyt późne cięcie może narazić młode przyrosty na przemarznięcie.
Jeśli chodzi o ścinanie do suszenia, najlepszy moment to początek kwitnienia – wtedy kwiaty są najbardziej aromatyczne, a ich kolor najintensywniejszy.
Lawendę ścinamy przed południem w pogodny i słoneczny dzień, kiedy obeschną z porannej rosy – wtedy suszenie przebiegnie szybko, a susz będzie wysokiej jakości. Aby zachować kolor, lawendę należy suszyć w ciemnym, ciepłym i przewiewnym pomieszczeniu, np. na strychu lub w specjalnej suszarni.
Jak uprawiać lawendę w doniczce? Czy lawenda w doniczce może być uprawiana w domu – na parapecie lub balkonie?
Lawenda do doskonała roślina do uprawy w pojemnikach. Na dnie najlepiej umieścić warstwę keramzytu lub żwiru, a ziemię wymieszać z piaskiem. Doniczka powinna mieć otwory odpływowe – lawenda nie znosi stojącej wody.
Można ją uprawiać na słonecznym balkonie, tarasie lub na zewnętrznym parapecie przy południowym oknie. Lawenda w doniczce może być uprawiana w domu, ale tylko jeśli parapet jest bardzo jasny. W zamkniętym, mało przewiewnym i niedostatecznie oświetlonym pomieszczeniu roślina może się wyciągać do światła,a przez to będzie osłabiona i podatna na choroby.
Zimą należy ograniczyć jej podlewanie, a doniczkę najlepiej przenieść do chłodniejszego, jasnego pomieszczenia (np. do wiatrołapu, chłodnego holu, widnego garażu lub na klatkę schodową). Roślina nie powinna spędzić zimy w temperaturze pokojowej, ponieważ potrzebuje przejść okres zimowego spoczynku.
Co odstrasza lawenda?
Lawenda to nie tylko roślina ozdobna i użytkowa – to także naturalny repelent. Jej intensywny zapach skutecznie odstrasza wiele uciążliwych owadów, w tym komary, muchy, mszyce i mole, dlatego często jest sadzona w pobliżu miejsc wypoczynku, tarasów i altanek.
Jej obecność działa odstraszająco również na kleszcze, choć nie zastąpi profesjonalnych środków ochrony. Główne olejki eteryczne lawendy to linalol i octan linalilu – to właśnie one działają odstraszająco na wiele gatunków owadów. W ogrodzie lawenda pełni też funkcję ochronną dla innych roślin – jej obecność może zniechęcić szkodniki atakujące róże czy warzywa.
Tekst: Łukasz Skop, Autor Bloga Bezogrodek.Com
Zdjęcia: Shutterstock
