„Poza Ramami. O malarstwie” to album, dzięki któremu rozkochasz się w sztuce!
Sztuka Życia„Poza Ramami” to nie tylko przewodnik po historii malarstwa, ale też pięknie wydany album, który będzie źródłem inspiracji dla każdego, kto pragnie zanurzyć się w świecie obrazów. To spotkanie ze sztuką, która wciąga i zachwyca. Książkę zaprojektowano tak, aby żyła razem z czytelnikami – była przeglądana, komentowana i stawała się pretekstem do rozmów.
Sztuka, która wciąga i zachwyca
„Poza Ramami. O malarstwie” to album, który rozkochuje w malarstwie, zachęca do odkrywania sztuki na własnych zasadach. To nie podręcznik akademicki ani suchy przegląd dat, nazwisk i dzieł. Maja Michalak – historyczka sztuki i edukatorka, która w mediach społecznościowych @pozaramami zgromadziła społeczność pasjonatów kultury – proponuje zupełnie inne podejście. Jej książka to opowieść o malarstwie przez pryzmat dzieł, które rzeczywiście wywołują emocje.
Udowadnia, że do obrazów, które nas poruszają, można wracać z zachwytem i nieustającą ciekawością, a sztuka staje się bliższa, gdy mówi się o niej swobodnie. Album zaprojektowano tak, aby żył razem z czytelnikami – był przeglądany, komentowany i stawał się pretekstem do rozmów. Można sięgnąć po niego podczas porannej kawy, otworzyć na dowolnej stronie, by zatrzymać się przy jednym dziele albo wspólnie z przyjaciółmi dyskutować o odkryciach i ulubionych obrazach.
Zamiast klasycznych opisów dostajemy wprowadzenie do zjawisk artystycznych – od perspektywy i wizji idealnego miasta renesansu, przez dramatyczny światłocień baroku, po bunt współczesnych twórców i poszukiwanie nowych form wyrazu. Autorka nie narzuca nam jednak gotowych interpretacji, lecz podpowiada, jak patrzeć uważniej i dać się porwać obrazom.
To pięknie wydana, obszerna publikacja, którą przegląda się z ogromną przyjemnością. Na ponad 480 stronach znalazło się niemal 400 reprodukcji przygotowanych z niezwykłą starannością. Wielkoformatowe ilustracje wydrukowano na szlachetnym, niepowlekanym papierze, który oddaje charakter i fakturę malarskich powierzchni. Album ma imponujący format, elegancką płócienną oprawę i sam w sobie może stać się ozdobą domowej biblioteki czy stolika w salonie.
„Poza Ramami” to opowieść o malarstwie złożona z dzieł, które zachwycają i wywołują ciarki. To zaproszenie w podróż przez epoki, w której liczą się nie tylko wiedza, ale też emocje i osobiste odkrycia. Album docenią zarówno początkujący miłośnicy sztuki, którzy chcą pogłębić wiedzę, ale obawiają się akademickiego żargonu (książka zapewnia solidne podstawy w przystępnej formie), jak i koneserzy – prawie 400 reprodukcji w najwyższej jakości na specjalnym papierze to prawdziwa uczta wizualna.
Każda epoka przedstawiona jest przez charakterystyczne dla niej zagadnienia, które pomagają dostrzegać powiązania między dziełami. Stanowią one punkty wyjścia do samodzielnego odkrywania obrazów i nabierania pewności w kontakcie ze sztuką – także w muzeum.
Dzięki uprzejmości wydawnictwa publikujemy 5 fragmentów, które przybliżają klimat książki i pokazują, że każdy może czerpać przyjemność z obcowania z wielkimi dziełami malarstwa.
A po więcej informacji zapraszamy na stronę: album.pozaramami.com.
Perspektywa
Perspektywa to nic innego jak przestawienie trójwymiarowych elementów na dwuwymiarowej powierzchni w taki sposób, by wyglądały one realistycznie i zyskiwały głębię. Poprawne wykreślenie perspektywy było jednym z nadrzędnych celów przyświecających twórcom renesansowym, choć pierwsze próby stworzenia iluzji głębi możemy odnaleźć już na pompejańskich freskach.
Perspektywa spełnia na obrazie kilka funkcji – porządkuje świat przedstawiony, pomaga w prowadzeniu narracji, ale przede wszystkim jest wyznacznikiem realizmu. Ta ostatnia funkcja dla artystów renesansowych ściśle łączyła się z ideami humanistycznymi, według których należało przedstawiać człowieka w sposób najbliższym rzeczywistości zmysłowej. Na wykreślenie perspektywy miało wpływ wiele odkryć w takich dziedzinach jak matematyka, fizyka czy optyka. Należy jednak pamiętać, że nie jest ona bezpośrednim odzwierciedleniem naszego postrzegania rzeczywistości, lecz stanowi jedną z iluzjonistycznych technik. Perspektywa to konstrukcja estetyczna zaprojektowana z myślą o odbiorcy.
Tenebryzm i chiaroscuro
To dwa terminy, których często używa się przy opisie malarstwa barokowego. Oba odnoszą się do budowania iluzji poprzez modelunek światłocieniowy, ale opisują inne efekty. Chiaroscuro to technika modelowania bryły polegająca na pozostawianiu jasnych partii oświetlonych, a ciemnych części zacienionych. Między plamą najjaśniejszą i najciemniejszą artysta wprowadza wiele gradacji odcieni, tak, by uzyskać efekt jak najbardziej oddający rzeczywistość.
Chiaroscuro nie jest techniką typowo barokową. Zaczęła być ona stosowana w renesansie i od tego czasu służy jak podstawowy sposób kształtowania bryły światłem i cieniem. Terminem, który o wiele lepiej oddaje dramatyczne efekty malarstwa barokowego, jest tenebryzm. Polega on na wydobywaniu z ciemnego tła kluczowych elementów kompozycji za pomocą bardzo ostrego światłocienia. Między mrocznym tłem a intensywnie oświetlonym przedmiotem zachodzi drastyczny kontrast, który buduje napięcie i dramatyzm przedstawiania. Jedną z charakterystycznych odmian tenebryzmu było budowanie nastroju poprzez wprowadzenie tylko jednego źródła światła na obrazie w postaci świecy. W tego typu przedstawieniach mistrzem był Georges de La Tour. Caravaggio rozwinął charakterystyczny zabieg znany jako maniera tenebrosa, który polega na wprowadzeniu do kompozycji intensywnego snopu światła, pochodzącego spoza przedstawianej sceny. Jego główną funkcją jest skupienie uwagi widza na kluczowych elementach obrazu, ale w tamtym czasie pełnił również rolę Lumen Dei, czyli światła Bożego, symbolizującego boską obecność.
Fête galante
W malarstwie rokokowym wykształciły się charakterystyczne typy scen rodzajowych. Termin fête galante stosowany jest do przedstawień skupionych wokół dworskich zabaw arystokracji. Pokazane są na nich osoby z wyższych warstw społecznych spędzające wolny czas na flirtowaniu, muzykowaniu, tańczeniu czy wspólnych piknikach w bajecznych parkach, ogrodach lub lasach.
Fête champêtre (ów termin oznacza „zabawy wiejskie”) to z kolei obrazy ukazujące wytworne towarzystwo w wiejskim krajobrazie. Przedstawienia te oddają hedonistyczny styl życia arystokracji, ich upodobania i fantazje. Charakteryzują się idylliczną atmosferą i pewnym odrealnieniem. Krajobraz jest wyidealizowany, a bajkowość tych scen podkreślają liczne amory, które są nieodłącznym elementem rokokowych obrazów.
Idealne portrety
W okresie klasycyzmu zmiany zaszły również w obrębie malarstwa portretowego. Postaci były przestawiane według zasad i ideałów nowej epoki. Portrety z tamtego czasu mają w sobie pewną surowość, która wynika z chęci zachowania należytego decorum wzorowanego na starożytnych wartościach.
Preferowano wystudiowane, statystyczne pozy i beznamiętny, wręcz kamienny wyraz twarzy. Namalowany wizerunek miał być elegancki, a jego zadaniem było zaprezentowanie osoby w sposób najkorzystniejszy. Dlatego też artyści często uciekali się do idealizacji swojego modela. Celowo pomijali niedoskonałości i ukazywali go w sposób bardziej doskonały niż w rzeczywistości. Estetyzm przyjmować czasem postać skrają, tak ja u Jeana-Auguste’a-Dominique’a Ingres’a, który świadomie naginał zasady anatomii, by portretowane osoby wyglądały ja najkorzystniej.
Portrety klasyczne są oszczędne w formie i harmonijne. Często model umieszczony jest na jednolitym tle lub towarzyszy mu tylko kilka atrybutów, które miały podkreślać jego erudycję i cnoty, a także zamiłowanie do antyku. Inne zasady obowiązywały przy porterach władców, które pełniły funkcje propagandowe, dlatego miały wzbudzać podziw i gloryfikować postaci na nich przedstawione. Nie są one już tak harmonijne i wyważone, ale towarzyszy m silna idealizacja i stylizacja. Władcy pokazywani byli w wyimaginowanych sytuacjach, co miało budować ich legendę i trafiać do wyobraźni poddanych.
Impresjonizm
Impresjonizm to jeden z przełomowych kierunków w dziejach sztuki. Pośród wszystkich nurtów, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku, to on był na tyle nowatorski, że rozpoczął epokę nowoczesności. Jego początków można upatrywać w buncie przeciw zasadom obowiązującym w świecie sztuki podyktowanym przez akademie sztuki.
Impresjoniści zakwestionowali instytucję Salonów i propagowane przez akademików podejście do procesu twórczego. Nie chcieli dalej tworzyć tego, co wpisywało się w oficjalne gusta. Byli gotowi porzucić wygodne życie i zaprojektowaną drogę kariery, aby udać się na poszukiwania czegoś nowego. Porzucili obowiązek utrzymywania sztywnej formy i podejmowania ideowych tematów. Zaczęli malować to, co ich otacza – impresje codzienności. Odrzucili wzniosłość i moralizatorstwo na rzecz rejestrowania ulotnych momentów, takich jak zmieniające się światło czy wiatr przeczesujący liście drzew.
Dużą inspiracją dla impresjonistów było malarstwo Williama Turnera, który słynął ze swojej zdolności przestawiania zmieniających się warunków atmosferycznych. Zamiłowanie do pejzaży rozwinęło się u nich z kolei pod wpływem barbizończyków, z którymi niektórzy z nich mieli okazję pracować. Impresjoniści poruszali jednak również inne, pozornie błahe tematy. Malowali paryskie ulice, kawiarnie czy sceny teatralne. Niczym fotoreporterzy łapali migawki tego, co wydawało im się wyjątkowo interesujące. Formę i efekty malarskie przedkładali nad płynącą z obrazu treść. Tym samym przyczynili się do wprowadzenia nowego sposobu obserwacji i przedstawiania świata.
Malarstwo impresjonistyczne było nowatorskie także pod względem samego sposobu malowania. Wyjście w plener i chęć złapania ulotnych momentów i wrażeń wpłynęło na stosowanie przez nich techniki alla prima, czyli kładzenia farby bezpośrednio na płótno bez wcześniejszych podmalówek czy szkiców. Malowali szybko, używając zamaszystych pociągnięć pędzla i impastów. Dawało to dodatkowy wymiar tekstualny i wzmacniało wrażenie żywiołowości. Jako pierwsi nie mieszali farb na palecie. Stosowali technikę dywizjonizmu, która polegała na nakładaniu plam czystego koloru obok siebie, aby zlały się one ze sobą dopiero w oku widza. Tak wiele zmian zarówno w obrębie tematyki, jak i technologii malarskiej sprawiło, że impresjonizm jest jednym z najbardziej rewolucyjnych kierunków w historii sztuki.
Fragmenty tekstów pochodzą z książki Mai Michalak „Poza Ramami. O malarstwie”
udostępnione dzięki uprzejmości wydawnictwa
Opracowanie: redakcja
Zdjęcia: Estella Dandyk, materiały wydawnictwa
